استهبان
شهرستان استهبان از شهرستان های استان فارس است. مرکز این شهرستان شهر استهبان است. این شهرستان از سرزمین های شرق استان فارس است که شمال آن به نی ریز، جنوب آن به کوه های تودج (توده) و غرب آن به دشت رونیز و شرق آن به کوه های داراب و ایج محدود می شود و دارای جمعیت 686789 می باشد.
آتشکده ماه فرخان(آتشکده بهرام)
چهارطاقی ماه فرخان (آتشکده بهرام) مربوط به دوره ساسانیان است و در شهرستان استهبان، بخش رونیز، دهستان خیر، ۳۰۰ متری بعد از روستای ماه فرخان، به طرف نی ریز، سمت چپ جاده، بین باغات سیب و زردآلو واقع شده است. این بنا از سنگ و ساروج ساخته شده و در میان باغات انار این روستا جلوه زیبائی دارد. در زاویه شرقی و جنوبی درگاه و در ورودی دیده می شود. در برابر درگاه شرقی در زاویه غربی بنا نیز درگاه دیگری واقع شده است. درضلع شمالی بنا دیواری یک دست قرار دارد و به نظر می رسد از پشت به بنای دیگری که اکنون کاملاً تخریب شده است وصل بوده. دردرون چهارطاقی گنبد با نیم دایره ای کم عمق و ضربی های کوچک در چهار زاویه سقف تزیین شده است. از لحاظ سبک معماری و ویژگی های بنا می توان این بنا را متعلق به عصر ساسانی دانست. یا این که این بنا دارای جذابیت های گردشگری قابل توجهی است شهرت چندانی در میان تورهای گردشگری ندارد.
چارطاقی بدره ای ایج
در استهبان فارس مجموعه بناهای باستانی قابل توجهی وجود دارد که می تواند مورد توجه گردشگران داخلی و خارجی قرار گیرد. مجموع این آثار تاریخی شامل چهارطاقی خروجی قنات های بدره، ایوان سنگی، محراب اسلامی، جوی های ساروجی، تنوره های آسیاب های کهن و خرابه های دژ نگهبانان هستند. چهار طاقی مربوط به عصر ساسانی با معماری آن دوره کاملا سالم و فقط سقف گنبد آن از خارج بازسازی شده است. کف چهار طاقی از زمین مقداری گود تر است و برای ورود به آن باید چند پله کوتاه را طی کرد. سرچشمه قناتهای واقع در این دره به داخل چهارطاقی هدایت شده و آب به حوض وسط آن وارد می شود. ما بین چهار ستون بنا چهار درگاه وجود دارد. غیر از درگاه زاویه جنوبی که در ورودی است درگاه های زوایای دیگر مسدود شده اند. در زاویه شمال و شرقی از درگاه ها دو پنجره جهت نورگیر شدن داخل بنا قرار دارد. در گوشواره های چهار طرف سقف ضربی های ظاهرا گچی زینت بخش داخل گنبد هستند. بفاصله چندین متر از چهارطاقی به طرف جنوب غرب و غرب در پایه سنگی کوه صفه ای تراشیده شده و ایوان بزرگی از درون سنگ کوه بیرون آورده اند. این آثار از لحاظ ویژگی های معماری منطبق با معماری عصر ساسانی است. پس از اسلام در سال 603 هجری قمری شخصی به نام امیرالحاجب فرمان ایجاد یک محراب اسلامی در دیواره ته ایوان را داده و این عبادتگاه زردشتی از آن زمان به مسجدی اسلامی تبدیل شده است. هم اکنون این ایوان به مسجد سنگی معروف است. زیبایی؛ طراوت و صفا و روحانیت این آثار در چنین مکان روح افزایی چندان جالب توجه است که هر بیننده ای را تحت تأثیر قرار می دهد. چهار طاقی بدره ای ایج شهرستان استهبان به شماره 957 در سال 1352 در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است.
کاروانسرای خانه کت
کاروانسرای خانه کت مربوط به دوره صفوی است و در شهرستان استهبان، بخش رونیز، دهستان خیر، ابتدای روستای خانه کت، سمت راست جاده واقع شده است. این اثر در تاریخ ۱۸ شهریور ۱۳۸۷ با شماره ثبت ۲۳۳۹۵ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
بقعه پیرمراد
امامزاده محمد بن علی بن ابراهیم بن موسی بن جعفر معروف به پیرمراد است.ضریح این امام زاده در وسط صحن آن و با قلم کاریهای بسیار زیبا واقع شده است. این امامزاده در باختر استهبان و به فاصله ۱۰۰۰ قدمی از مرکز شهر قرار دارد. براساس اطلاعات گذشتگان در ابتدا گنبد بسیار کوچک و گلی داشته‌است که در اثر بارندگی شدید پیاپی هفت روزه و راه افتادن رودخانه پیرمرداد آب از اطراف بقعه عبور می کرده ولی صدمه‌ای به قبر وارد نشده، اما در مسیر آن شن‌هایی جمع شده که گنبد آن به همت حاج میرزا بابا (۱۲۰۰-۱۲۸۲ هجری قمری) فرزند حاج آقا محمد فرزند آقا علی فرزند محمد علی بیگ ذوالقدر جهرمی از سلسله خواجه‌ها که در زمان سلطنت زندیه به حکومت بلوک اصطهبانات مصوب گردیده بود، مرمت و بازسازی و پس ازچند سال دوباره گنبد و ایوانی که تزیین به کاشی کاری بود ساخته شد.
بقعه شیخ محی الدین اعرابی
شیخ محی الدین اعرابی از شاعران و عرفای قرن 9 هجری قمری است که در نائین به دنیا آمده است و با شاهرخ بن تیمور معاصر بوده و ملاقاتی نیز با کمال خجندی داشته و از مریدان شیخ اسماعیل بوده است. وی پس از 60 سال سلوک در سال809 هجری قمری در استهبان در گذشت.
ایوان سنگی
از آثار بخش ایج ایوان یا مسجدسنگی است این ایوان که از آثار قبل از اسلام بوده از دل کوه تراشیده شده و در کنار سرچشمه بدره قراردارد. ایوان بااحداث محرابی در قرن هفتم تبدیل به مسجد سنگی شده است. مسجد سنگی ايج، در شهرستان استهبان از استان فارس، بنايی كم‌نظير است كه پيشينه‌اش به دوران ساسانيان باز می گردد.آنچه امروز تحت عنوان مسجد سنگی ايج، شناخته می شود، در واقع آتشگاهی بوده از زمان ساسانيان كه در دوره حاكميت ملوك شبانكاره، به مسجد تبديل شده است. بنای مسجد سنگی ايج، كه از آثار ارزشمند تاريخی و یکی از جاذبه های شهرستان استهبان، در شرق شيراز، محسوب مي شود، مشتمل بر فضايی با ۲ متر عرض، ۷ متر طول و ۴ متر ارتفاع است. در قرن پنجم هجری قمری، در ديواره جنوبی اين بنا، محرابی ساخته و از آتشكده به مسجد تبديل شده است و مابقی بنا مربوط به دوران ساسانيان است.کتیبه‌ای به خط نسخ قرآنی، بر جداره محراب اين بنا نقش بسته كه ترجمه فارسی آن این عبارت است “به کوشش امیر دربان که سرزنش شده است سنه ۴۰۷” تاریخ مذکور مربوط به دوره دیلیمان (آل‌بویه) در فارس و زمان سلطنت سلطان‌الدوله دیلمی است.
چشمه بدره
چشمه بدره در دره سرسبز و بسیار خوش آب و هوایی در منطقه ایج در مسیر استهبان به نیریز قرار دارد. درکنار سرچشمه آن یک چهار طاقی از دوره ساسانی باقی است. آب این چشمه بسیار گوارا است.
تنگ استهبان
این تنگ در شهرستان استهبان واقع شده است و از قابلیت گردشگری همراه با پوشش جنگلی چشم اندازهای بسیار زیبا برخوردار است.
تنگ لای تاریک
در جنوب غربی شهرستان استهبان واقع شده است. که با برخورداری از پوشش جنگلی و چشمه سارهای متعدد جزء مناطق گردشگاهی استان محسوب می شود این مکان در طول سال پذیرای علاقه مندان به ورزشهای کوهستانی و دوستداران جلوه های طبیعی است.
تنگ ایج
در دو کیلومتری روستای ایج در پایین دست آثار باستانی تنگ مصفای ایج (قلعه ایج) قرار دارد که مسجد سنگی جالبی دارد. ترکیب جاذبه های طبیعی از قبیل چشمه هوای لطیف کوهستانی و درخت زار مکان یاد شده را به چشم اندازی خیره کننده بدل کرده است. تنگ ایج گردشگاهی ممتاز به شمار میرود.
گردشگاه پارک جنگلی استهبان
بر دامنه کوه تودج در جنوب شهرستان استهبان منطقه ای با پوشش جنگلی مرکب از درختان انگور بادام پسته و انجیر وجود دارد. که از جاذبه های زیبای طبیعی این شهرستان به شمار می آید. در این مکان چشمه ای وجود دارد که با سرازیر شدن از دامنه آبشاری زیبا می آفریند.
گردشگاه بک بک
زیستگاه بک بک منطقه‌ای حفاظت شده در جنوب شرقی استهبان استان فارس است که میزبان گونه‌های متنوع و ارزشمندی از پرندگان مهاجر به‌شمار میرود. این گردشگاه در فصل مهاجرت و بازگشت پرندگان از جلوه‌های طبیعی بسیار زیبای منطقه است که چشم هر بیننده‌ای را به خود خیره می‌کند.
