شهرشناسی
جناب آقای جهان مهین مدیر(سابق) محترم مرکز جهرم شناسی
قدمت شهر آباده به پیش از هزار سال می رسد اما توسعه و ترقی آن تقریبا از زمانی که کریم خان زند شیراز را پایتخت ایران کرد شروع شد. آثار قلعه ای قدیمی مانند قلعه ی کهنه، قلعه ی نارنجی، قلعه شیراز هنوز هم در اطراف این شهر دیده می شود. آباده را قبایل گرجه ای و پرندی بنا کردند اما اهمیت و اعتبار آن به دوره کریم خان زند باز می گردد. ظاهراً به دستور او بود که این شهر آباده نامیده شد. به دلیل استقرار در مسیر کوچ (ییلاق-قشلاق) ایل قشقایی حایز اهمیت است.
شهرستان ارسنجان از غرب به شهرستانهای مرودشت و پاسارگاد و از شرق به شهرستانهای بختگان و بوانات و از شمال به شهرستانهای پاسارگاد و بوانات و از جنوب به شهرستان خرامه محدود است.
اوز شهری در جنوب استان فارس و مرکز شهرستان اوز است. اوز در 40 کیلومتری شمال غربی لار و 340 کیلومتری جنوب شرقی شیراز در دشتی میان دو رشته کوه از دنباله کوه های زاگرس جنوبی واقع شده و ارتفاع آن از سطح دریا 986 متر است.
نام این شهرستان از لغت (سته) به معنای انگورستان گفته شده است آبادانی این شهر ازسال746 هجری قمری (پس از ویرانی آن در دوره مغول) بدست امیر مبارزالدین آل مظفر صورت گرفته است.
شهرستان اقلید یکی از شهرستانهای فارس‌نشین استان فارس ایران است. مرکز این شهرستان، شهر اقلید است. بر پایه سرشماری سال ۱۳۹۵، برابر با ۹۳٬۷۶۳ تن بوده‌است. این شهرستان یکی از مناطق کوهستانی و سرسبز فارس است ودارای آب هوای سرد و زمستانی است. ارتفاعاتی برفگیر دارد که موجب می‌شود مناظر زیبای برفی آن تقریباً تا اوایل فصل بهار در آن مشاهده شود. بارش برف مناظری چشم‌نواز در زمستان و تفرج گاه‌هایی بی بدیل از چشمه‌های جوشان و رودخانه‌های خروشان، در فصل بهار و تابستان می‌آفریند.
شهرستان بوانات از شهرستان شمال شرقی استان فارس می باشد که دارای 4807 کیلومتر مربع وسعت و فاصله آن تا شیراز 220 کیلومتر است.
بِیضا شهری است تاریخی در استان فارس و مرکز شهرستان بیضا، در حدود ۳۰ کیلومتری شمال غربی شیراز علت نامیدن این منطقه به نام بیضا (به عربی یعنی سپید)، وجود دژی بود که بدست پاپک با سنگ مرمر ساخته شده بود.
شهرستان پاسارگاد به مرکزیت سعادتشهر، در شمال استان فارس و در 120 کیلومتری شیراز قرار دارد و با میانگین ارتفاع حدود 1760 متر از سطح دریا و 1813 کیلومتر مربع وسعت دارای موقعیت کوهستانی می باشد.
شهرستان جهرم یکی از شهرستانهای استان فارس ایران است. مرکز این شهرستان، شهر جهرم است.
شهرستان خرم بيد از شهرهاي شمالي استان فارس و مركز آن، صفاشهر در فاصله 180 كيلومتري شمال شيراز و 80 كيلومتري جنوب آباده بين طول هاي جغرافيايي 52 درجه و 49 دقيقه و 53 درجه و 26 دقيقه شرقي و در بين عرض جغرافيايي 30 درجه و 12 دقيقه و 30 درجه و 53 دقيقه شمالي قرار دارد.
در شهرستان خنج نوع آب و هوا زمستانی معتدل و بهاری زود هنگام را بوجود می آورد. درختان نخل که در تمام طول سال سرسبز هستند در اواخر زمستان طراوت خاصی را به منطقه می بخشد وجود آب انبارهایی با شکل ظاهری زیبا در مسیر راه اطراف و درون خنج جلوه دیگری به این شهرستان می دهد.
شهرستان خفر شهرستانی‌است در مرکز استان فارس به مرکزیت شهر باب‌انار. این شهرستان در سال ۱۳۹۸ تاسیس شد. این شهرستان دارای ۱۸۱۱ کیلومتر مربع مساحت و جمعیتی برابر با ۴۲٬۲۶۳ نفر (۱۳۹۵) است.
این شهرستان از شمال با ارسنجان، از شرق با نی ریز، از شمال غربی با مرودشت و زرقان و از غرب با شیراز، از جنوب با شهرستان سروستان و از جنوب شرقی با استهبان و فسا همسایه می‌باشد.
نام شهر داراب برگرفته از داریوش دوم (داراب) می‌باشد. البته روایت‌های گوناگونی در این مورد وجود دارد. داراب یکی از شاهان ایران در شاهنامه فردوسی است، که پدر دارا (داریوش سوم هخامنشی) شناخته می‌شود.
شهرستان رستم ممسنی یکی از شهرستانهای تازه‌بنیاد استان فارس می‌باشد که در سمت شمال غربی این استان واقع شده‌است. مرکز این شهرستان شهر مصیری می‌باشد.
شهرستان زرین دشت با مرکزیت شهر حاجی آباد دارای 5067 کیلومتر مربع وسعت و فاصله آن تا شیراز 337 کیلومتراست.
زَرقان (به پارسی میانه: زرگان) شهری است در استان فارس و مرکز شهرستان زرقان که در فاصله ۲۵ کیلومتری شمال خاوری شیراز واقع شده‌است.
این شهرستان علاوه بر آثار تاریخی دارای طبیعتی زیبا است که شامل دشت های وسیع و باغات فراوان میوه بوده و در بهار جلوه خاصی دارد. آب وهوای گرم و معتدل آن باعث رویش درختان مختلف و محصولات فراوان به ویژه مرکبات می گردد. دشت های حاصلخیز و مزارع بزرگ کشاورزی آن از چشم اندازهای زیبای گردشگری این منطقه محسوب می شود.
مرکز شهرستان سپیدان اردکان است. اردکان در لغت به معنی نوعی از جدول ها و اشکال نجومی است. بر اساس منابع موجود قدمت این شهرستان به زمان هخامنشیان باز می گردد ظاهرا این شهرستان آخرین اقامتگاه اسکندر مقدونی پیش ازحمله به تخت جمشید بوده است.
شهرستان سرچهان از شهرستانهای استان فارس است. این شهرستان پیش تر بخشی از شهرستان بوانات بود که در ۱۰ مهر ۹۸ به شهرستان تبدیل گردید. این شهرستان به مرکزیت شهر کره ای دارای ۲ شهر و ۷۰ روستاست. سرچهان نام اصلی توجردی یا تایگرد سابق می باشد.
شیرازیکی از شهرهای بزرگ ایران و یکی از کلان‌شهرهای این کشور و مرکز استان فارس است. جمعیت شیراز در سال ۱۳۹۵ خورشیدی، بالغ بر ۱٬۵۶۵٬۵۷۲ تن بوده، که این رقم با احتساب جمعیت ساکن در حومه شهر به ۱٬۸۶۹٬۰۰۱ تن می‌رسد. شیراز پنجمین شهر بزرگ و پرجمعیت ایران است.
شهرستان فراشبند از شهرستان های غربی استان فارس است که از جنوب به شهرستان خنج، از غرب به استان بوشهر، از شمال به شهرستان های کازرون و شیراز و از شرق به شهرستان فیروزآباد محدود می باشد.
فسا (به پارسی میانه: پسا) یکی از شهرهای استان فارس و مرکز شهرستان فسا است. فسا سومین شهر بزرگ استان فارس است و با ۱۱۰٬۸۲۵ تن جمعیت، دومین شهر پرجمعیت نیمه‌ی جنوبی و چهارمین شهر پرجمعیت استان به‌شمار می‌رود.
شهرستان فیروزآباد از شهرستان های جنوب غربی استان فارس است که از جنوب به شهرستان قیر و کارزین، از غرب به شهرستان فراشبند، از شمال به شهرستان شیراز و از شرق به شهرستان جهرم محدود می باشد.
شهرستان قیروکارزین از شهرستان های جنوب غربی استان فارس است که از جنوب به شهرستان خنج، از غرب و شمال غرب به شهرستان فیروزآباد و از شمال و شمال شرق به شهرستان جهرم محدود می باشد. این شهرستان با مرکزیت قیر دارای 3403 متر مربع وسعت و فاصله آن تا شیراز 170 کیلومتر است.
شهرستان کازرون از شهرستان های غربی استان فارس است که از جنوب به شهرستان فراشبند، از غرب به استان بوشهر، از شمال به شهرستان ممسنی و از شرق به شهرستان شیراز محدود می باشد.
کوار کلمه‌ای فارسی است و به معنای سبدی پر از میوه می‌باشد. در برخی منابع تاریخی نام کُواد بر این شهر اطلاق شده‌است.
شهرستان کوه‌چنار یکی از شهرستانهای باختری استان فارس به مرکزیت شهر قائمیه است. براساس سرشماری نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۵، این شهرستان ۵۴٬۸۷۶ نفر جمعیت دارد و بیستمین شهرستان پرجمعیت استان فارس به شمار می‌رود.
گِراش شهری است در جنوب استان فارس که در فاصله ۳۵۵ کیلومتری جنوب شرقی شیراز و ۲۷۰ کیلومتری شمال غربی بندرعباس قرار دارد. این شهر مرکز شهرستان گراش است. جمعیت گراش بنا بر آخرین سرشماری سراسری، ۳۴٬۴۶۹ تن گزارش شده‌است. که از این لحاظ پانزدهمین شهر استان فارس و دویست و چهل و سومین شهر ایران به‌شمار می‌رود.
شهرستان لارستان از شهرستانهای جنوبی استان فارس است که از جنوب و شرق به استان هرمزگان، از جنوب غربی به شهرستان لامرد، از غرب به شهرستان خنج و از شمال به شهرستانهای جهرم و داراب محدود می شود.
شهرستان لامرد از جنوبی ترین شهرستان های استان فارس است که از جنوب به استان هرمزگان، از غرب به شهرستان مهر، از شمال به شهرستان لارستان محدود می شود. این شهرستان با مرکزیت شهر لامرد دارای 3833 کیلومتر مربع وسعت و فاصله آن تا شیراز 480 کیلومتر است. میانگین ارتفاع آن از سحط دریا 450 متر است.
شهرستان مرودشت از شهرستان های مرکزی استان فارس است که از جنوب به شهرستان شیراز، از غرب به شهرستان سپیدان، از شمال به شهرستان اقلید، از شمال شرقی به شهرستان پاسارگاد و از شرق به شهرستان ارسنجان محدود می شود. این شهرستان با مرکزیت شهر مرودشت دارای 4649 کیلومتر مربع وسعت و فاصله آن تا شیراز 45 کیلومتر است.
شهرستان ممسنی از شهرستان های غربی استان فارس می باشد که از جنب به شهرستان کازرون، از غرب به استان های بوشهر و کهگیلوله و بویراحمد و از شرق به شهرستان سپیدان محدود است.
شهرستان مهر از شهرستان های جنوب غربی استان فارس می باشد که از جنوب و غرب استان فارس می باشد که از جنوب و غرب به استان بوشهر، از شمال به شهرستان های قیروکارزین و خنج و از شرق به شهرستان به مرکزیت شهر مهر دارای 2175 کیلومتر مربع وسعت و فاصله آن تا شیراز 780 کیلومتر است.
شهرستان نی ریز از شهرستان های غربی استان فارس است که از شمال به شهرستان بوانات، از شمال شرقی به استان کرمان، از جنوب به شهرستان داراب، از جنوب غربی به شهرستان استهبان، از غرب به شهرستان شیراز و از شمال غربی به شهرستان ارسنجان محدود می شود.
