خرامه
شهرستان خرامه یکی از شهرستان های استان فارس است. این شهرستان از شمال با ارسنجان، از شرق با نی ریز، از شمال غربی با مرودشت و زرقان و از غرب با شیراز، از جنوب با شهرستان سروستان و از جنوب شرقی با استهبان و فسا همسایه می باشد در مورد ریشه اسم خرامه دو فرضیه مطرح است:
فرضیه اول اینکه خرامه از دو کلمه خورشید و ماه(خور-ماه) گرفته شده است. خورشید و ماه نام دو دختر بهرام گور پادشاه ساسانی بوده است که در تلفظ محلی خورومه نامیده می شود. گفته می شود نام باستانی خرامه بهرام شهر بوده که مدتی پایتخت ایران نیز بوده است. فرضیه دوم اینکه ریشه خرامه از دو قسمت خرم-ه (خرمه) به معنای مکان خرم تشکیل شده است.
آتشکده خرامه (چهارطاقی گبران)
در جنوب شهر خرامه بنای آتشکده ای است که به "چهار طاقی گبران" معروف است که از نظر ساختمان گنبدی شکل وکاربندی تا حدودی شبیه آتشکده بهرام در خیر استهبان می باشد. یکی از دلایل سالم ماندن آتشکده خرامه این است که این بنا تا قرون پنجم وششم هجری فعال بوده است چنانکه مورخ معروف استخری در کتاب الممالک والمسالک راجع به پارس در قرن چهارم می نویسد: " هیچ شهر و ناحیت بی آتشکده نیست وآن را حرمت دارند. آتشکده خرامه از نظر سقف و کاربندی داخل گوشواره های آن گنبدی شکل است و شیوه معماری آتشکدهای بهرام گور دوره ساسانی را دارد. ولی از نظر عدم وجود محراب در آن و چهار طاقی و طاق نمای قوسی شیوه معماری وآتشکده های دوران اولیه ساسانی را دارد به احتمال زیاد باید در حوالی سالهای 809 الی 859 شاهی معادل 250 تا 300میلادی بنا شده باشد (به عبارت دیگر 1770 سال پیش) و از نظر ساختمان می توان فهمید آتش یک دیه (آذریان) در آن نگهداری می شده است. لازم به ذکر است که آتشکده خرامه در ادوار باستانی در خارج از حصار خرامه بوده است تا فضای لازم برای اجرای مراسم خاص مذهبی و دسترسی همگان به آن آسان باشد.
طبیعت خرامه
شهرستان خرامه واقع در استان فارس در ۷۵ کیلومتری شرق شیراز و مرکز استان قرار دارد. شهرستان خرامه دارای دو شهر خرامه و سلطان شهر می‌باشد. خرامه دارای آب و هوای معتدل کوهستانی است. از نظر لهجه وگويش به جز عشاير و روستانشينان لهجه ای نزديك به مردم شيراز دارند. وهمچنین از نظر مذهبی همه شيعه بوده ودر رعايت آداب واصول دينی چون حجاب زبانزد خاص وعام می باشند.
قلعه بهرام گور
این قلعه كه از نشانه‌هاي تمدني ارزنده و مربوط به دورة ساسانيان است امــــروزه و در مركـز شهر واقع گرديده است، براساس آنچه از پیشینیان سیـــنه به به سینــه نقــل شده ودر تعـدادی از اسناد دست نوشته به مارسیده قله بهرام گور یا گنبد کبود که اهـــــــالی آ نرا قلعه بالا مینـامند به فرمان بهــــــرام گور وبدست سپاهیانش با خاک رس ودست ریز بصورت تلی با ارتفــــــاع تقـریبی ده مترو وسعتی قریب به 4000 متر مربع ایجاد شده و دور آنرا حصــــــار وبــــــرج وبارو احداث نـموده واهالی منازل خود را درآن میان آن حصاربنا نمودند وبرای درامان ماندن ازگزند دشمنان وتامیـن امنیت ساکنین اطراف قلعه را خندقی حفر کرده وبرآن نگهبان گماشتند بخشی ازحصاراولیه این قلعه تا سال 1364 پابرجا بود. و اهالی نیز تا چند تا 25 سال قبــــــل در منازل مسکونی ساخته شده ازخــاک وخشت وچوب داخل حصاراین قلعه سکونت داشتند وشـهرداری خـــــرامه با هدف ایجاد فضای سبز در قـبال واگذاری زمین معرض دراراضی شهری به مالکین اقدام به تـخریب این بافت مسکونی و حصار تاریخی قلـعـــه نمود وامروز متاسفانه نه اثــری ازآن میـــــراث تاریخی برجای مانده ونه اقـــــدام موثری درجهت ایجاد فضای سبز صورت گرفته وتنها تصاویری از آ ن بیادگار باقی است.
حمام کهنه
بناي حمام كهنه كه از زمان صفويان و به همت امامقلی خان والی فارس در شهرخرامه و به سبک حمام گنــجعلي‌خان كرمان ساخته شده است از جمــــــله آثاری است که در فهرست آثارباستانی درسازمان میراث فرهنگی به ثبت رسیده است .مصالح بکار رفته دراین بــنا سنگ وآجر است فضاي رخــــــتكن خانه بصورت هشت ضلعي است و در چهار طرف اضـلاع بزرگ آن رواقـــــــهائي قــرارگرفــته و ديوارهاي پهـن و حوض هشت ضلعي هم در وسط و طــاقي گنـبدي شكل نیز بر روي آن ساخته شده واین فضا از طریق دالانی به صحن اصلی مرتبط است.
باغ خان
در دوران ولایــــت امامـــقلی خان درفارس وهمزمان بااحداث پل خان باغ مصفائی خارج از حصار قدیمی شهر خــــرامـه و درزمینی بمساحت 12 هکتار ایجاد شده است که هنوز قـــــطار ســـــــــروهای تنـومند و سر به فلک کشیده آ ن از کیلومتــرها چشم نواز راهیان این دیار است. درختان سـرو به شكلي كاشته شده اند كه محوطه باغ را به چــهارقسمت تقسيم ميكنند و معماري چهـــارباغ ايراني در آن بخوبي مشهود است و دو معـبر كه همديگر را در وسط بــاغ قطع ميكنند و دراطراف آن درختان سرو كاشته شـــده است.
آسیاب های آبی
در عهد قاجاریه همزمان با احداث حصار دور شهر و ساختمان عمــارت نارنجستان سه آسیاب آبی حدودا در سال 1280 هجری قمری به همت نصیرالملک والی فارس درطول مســـیرجریان آب مشهور به دو مــــن نیم که آب شرب وزراعی خــــرامه وسجل آباد را تامیــن مینمود با سنگ وساروج بنا شده است که هنــــــوز ساخـــتمان برح - تنوره -محوطه آسیاب - انبارهای گـــندم وآرد - استطبل حیوانات وسایر قســمت های دوآســیاب معروف به اولی ودومی سالم وپابرجاست.
