خرم بید
شهرستان خرم بید یکی از شهرستان های استان فارس ایران است. مرکز این شهرستان، شهر صفا شهر است. خرم بید با وسعت ۲۷۰۲ کیلومتر مربع، در شمال استان فارس واقع شده است. این شهر در همسایگی شهرستان ابرکوه یزد و شهرستان آباده و بوانت و پاسارگاد و اقلید می باشد. برای رسیدن به صفا شهر از شهر شیراز باید 180 کیلومتر در سمت شمال شرق شیراز حرکت کرد.
کاروانسرای شاه عباسی شهید آباد
اين اثر ارزشمند تاريخي كه در فهرست آثار ملي ايران نيز به ثبت رسيده است در يك كيلومتري غرب روستاي شهيدآباد واقع در 20 كيلومتري جنوب صفاشهر، مركز شهرستان خرم بيد مي باشد. اين كاروانسرا كه داراي وسعت تقريباً 3600 متر مربع مي باشد يكي از كاروانسراهاي حيات دار در ايران در زمان صفويه محسوب مي شود و به كاروانسراي شاه عباسي شهرت دارد.شيوه معماري و ساخت اين بنا از شيوه مرسوم ايجاد بناهاي كاروانسراي دوران صفويه پيروي مي كند و داراي حجره هاي، اصلبل ها، انبارها و حيات مركزي مي باشد كه معماري بسيار زيبايي را به خود گرفته است.در مجاورت اين بنا يكي از منحصربه فرد ترين پل هاي باستاني ايران بر رود پلوار مشاهده مي گردد كه در ضلع غربي بنا جهت عبور و مرور كاروانيان استقرار يافته است.
کاروانسرای قاجاریه صفاشهر
اين كاروانسراي ارزشمند كه يكي از كاروانسراهاي منحصر به فرد قاجاري استان فارس بوده و در مركز صفاشهر (ده بید) واقع گرديده است، در زمان محمدعلي شاه قاجار در جهت تسهيل در اقامت كاروان ها و مسافرين ساخته شده است. از خصوصيات بارز اين بناي ارزشمند مي توان به چهار ايوانه بودن، قرينه سازي، استفاده از سنگتراشي در ازارها، مصالح آجر با استفاده از طاق هاي قوسي و عرقچين در پوشش بنا نام برد. هم چنين در سر درب كاروانسرا نيز تزئينات آجري به چشم مي خورد. اين كاروانسرا داراي حجره هاي متعدد، اصطبل ها و انبارهاي مختلف مي باشد كه از نظر معماري و توريستي قابل توجه حائز اهميت مي باشد. ورودی کاروانسرا با طاق نیزه دار و تزئینات آجری در ضلع شرقی ایجادشده است . در دو گوشه این ضلع نیز دو برج آجری و سنگی خود نمایی می کند. ورودی با یک هشتی به حیاط کاروانسرا دسترسی می یابد . درون فضای هشتی دارای سکوی سنگی ، کاربندی و پوشش عرق چین است .ضلع شرقی دارای ایوانی است که درهر طرف آن چهار حجره با ابعاد یکسان ساخته شده که از نظر فرم داخلی نیز با هم شباهت دارند. هر حجره دارای یک درب در وسط و دو پنجره در طرفین آن است. ضلع غربی کاروانسرا از نظر تقسیمات شبیه ضلع شرقی می باشد ،این ضلع یک ردیف ساخت و سازو تعداد ی حجره های رو به حیاط دارد. دسترسی به پشت بام کاروانسرا از این ضلع امکان پذیر است. ضلع شمالی کاروانسرا در نمای رو به حیاط همانند ضلع غربی یک ایوان در مرکز، دو راهرو در کنار دارد ولی تعداد حجره ها در هر طرف سه تا می باشد. سرویسهای بهداشتی، حمام و آشپزخانه با الحاقاتی در این ضلع ایجادشده است. ضلع جنوبی بنا از نظر تغییرات، تغییر کمی نموده است. در هر طرف دارای سه حجره یکسان و دو دالان دسترسی به فضای پشت حجره ها دارد. فضای پشت حجره ها به صورت یک اصطبل سراسری است که به انبار نیز مورد استفاده بوده است. این بنا تزئین خاصی ندارد و تنها در نمای سر در تزئینات آجری به چشم می خورد. طاق ها و قوسها ی آجری، فرم چهار ضلعی و چهار ایوانی، قرینه سازی، استفاده از سنگ تراش در ازاره ها ، مصالح آجر با استفاده از طاقهای قوسی و عرقچین در پوشش بنا خصوصیات بارز بنا می باشد. بنا دارای بهره بر داری علمی، مذهبی، تجاری می باشد. فضای پشت حجره ها تبدیل به فضای تجاری شده و فضای داخلی کاروانسرا تبدیل به حوزه علمیه شده است.
قصر سرخ بهرام گور
قصر سرخ بهرام گور یکی از شاخص ترین آثار به جا مانده از دوره ساسانی می باشد و با توجه به سفال هایی که در سال های اخیر توسط کاوش گران کشف شده است مشخص می شود که بنا های قصر سرخ بهرام گور یا تل خاکی در دوران پیش از اسلام ساخته شده است که با گذشت زمان ساختار اصلی خود را به دلیل خشتی و گلی بودن از دست داده که تاکنون اقدامی برای مرمت و باز سازی آن صورت نگرفته است. این بنا که بر روی یک تپه ای واقع شده است به عقیده ی بسیاری از محققان این تپه، تپه ایی باستانی می باشد. مردم محلی و اهالی صفا شهر و خرم بید این قصر را یکی از قصر های هفت گانه بهرام گور می دانند.
چهار طاقی قاضیان
چهارطاقی قاضیان مربوط به سده‌های میانه دوران‌های تاریخی پس از اسلام است و در شهرستان خرم بید فارس، بخش مرکزی، دهستان خرمی، ۵ کیلومتری جنوب شرقی روستای قاضیان واقع شده و این اثر در تاریخ ۷ اسفند ۱۳۸۶ با شماره ثبت ۲۱۴۵۲ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
چهارطاقی های خرم بید
در شهرستان خرم بید فارس 7 چهارطاقی منحصر به فرد وجود دارد که از جمله آن‌ها می‌توان به چهارطاق عباس آباد در بخش مشهدمرغاب و چهارطاقی مشکان، قاضیان و قشلاق در بخش مرکزی اشاره کرد که متعلق به دوران‌های مختلف تاریخی مختلف از جمله ساسانی، اوایل دوره اسلامی و میانه دوره اسلامی است. یکی از مهمترین این چهار طاقی ها خرمه می باشد که یکی ازبناهای معتبر ایران در دوران ساسانی بوده است و معماری این چهارطاقی از سبک و سیاق چهار طاقی های مرسوم ایران و استان فارس پیروی می کند. مصالح به کار برده شده در ساخت این بنا سنگ لاشه و ملاط میان بافتی بوده که اندودی از گچ پوشیده می شود و در ساخت این اثر تاریخی که مزین به تزیینات بناهای ساسانی می باشد از اشکنج یا فیلپوش های دوران ساسانی که در نهایت به گنبد ختم می شود بکاربرده شده است. این چهار طاقی به شماره 21447 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است و می تواند مورد توجه گردشگران داخلی یا خارجی قرار گیرد.
تفرجگاه قصريعقوب (روستاي هدف گردشگري)
در 7 كيلومتري جنوب صفاشهر مركز شهرستان خرم بيد و در 14 كيلومتري جنوب غربي جاده بين المللي شيراز به اصفهان از صفاشهر، پس از گذشتن از مجموعه تاريخي ارزشمند امامزاده شهداء و عبور از كوه قصريعقوب وارد روستاي باستاني قصر يعقوب و سپس وارد تفرجگاه قصر يعقوب مي شويم. روستاي قصر يعقوب با توجه به توامندي هاي بسيار ارزشمند تاريخي و گردشگري در ساليان اخير به عنوان يكي از روستاهاي هدف گردشگري كشور به ثبت رسيده است و از سطح دريا 2170 متر ارتفاع دارد. اين روستا در گذشته اطراقگاه طوايف مختلف عشاير بوده و آثار تاريخي و فرهنگي از دوران هخامنشيان و ساسانيان (بين 500 تا 600 قبل از ميلاد) دوران ساساني و دوران هاي مختلف اسلامي مي باشد. در اين مجموعه آثاري از قصريعقوب ليث صفاري در سده هاي اوليه هجري مشاهده مي گردد كه به همين دليل طبق روايات و شواهد به قصر يعقوب مشهور گرديده است. از مناطق مهم تفريحي و گردشگري روستا مي توان به چشمه مراد، چشمه بند، استخر طبيعي و آسياب هاي تاريخي اشاره كرد. اين روستا به عنوان يكي از مناطق آباد و پررونق فارس در گذشته هاي دور بوده است و در يك ناحيه دشتي، كوهي استقرار يافته است و بافت مسكوني متمركزي دارد. در شمال اين روستا كوه قصريعقوب با ارتفاع 2200 متر از سطح دريا داراي چشم اندازهاي زيبا و محيطي مناسب به علاقه مندان به گردشگري و كوهنوردي مي باشد. قصريعقوب هم روستاي پايلوت گردشگري استان فارس مي باشد.
روستاي گردشگري خورجان (بخش مشهد مرغاب)
اين روستاي ييلاقي و منحصر به فرد داراي جاذبه هاي منحصر به فرد توريستي و گردشگري مي باشد. اين روستا در بخش مشهد مرغاب واقع است. اين روستا داراي باغات بسيار قديمي، خانه هاي زيبا و درختان هزار ساله و هم چنين چشمه ساران متعدد مي باشد. از ديگر جاذبه هاي اين روستا مي توان به قنات سبزه پوش، آستانه مبارك امامزاده سيد محمد حسين اشاره كرد.
روستاي گردشگري شهيدآباد
اين روستا داراي جاذبه هاي ارزشمند تاريخي از دوران هاي مختلف تاريخ است. همه ساله جشنواره هاي عشايري و سنتي نوروزي استان فارس در اين روستا برگزار مي شود. از ويژگي هاي منحصر به فرد روستا اين است كه با تقديم بيش از 42 شهيد به نظام مقدس جمهوري در كشور بي نظير است.
سرآسياب قادرآباد
از ديگر مناطق گردشگري منحصر به فرد خرم بيد مي توان به منطقه نمونه گردشگري سرآسياب قادرآباد كه محيطي مناسب براي ميهمانان و گردشگران مي باشد، چشمه بناب كه داراي جاذبه هاي ارزشمند توريستي در بخش مشهدمرغاب، تفرجگاه بيدستان ، سلسله كوه هاي چنارو، قدمگاه روستاي دلونظر و از مناطق تاريخي مي توان به پل هاي باستاني، قصر بهرام گور، قلعه گرگي، تاريخي آن مي توان به (روستاي تاريخي مشكان، قاضيان، عباس آباد، مسجد جامع ) اشاره كرد.
امامزاده شهداء
در 4 كيلومتري جنوب صفاشهر مركز شهرستان خرم بيد و در 12 كيلومتري جنوب غرب جاده شيراز-اصفهان وقتي به سمت روستاي باستاني و تفرجگاه دلپذير قصريعقوب مي رويم در چشم انداز سمت چپ جاده به مجموعه اي از آثار تاريخي و باستاني بر مي خوريم كه به امامزاده شهداء معروف است. اين اثر به بقعه سلطان ابراهيم نيز معروف است و ساختمان كنوني آن متعلق به دوران تيموري و تركمنان آق قويونلو مي باشد. داراي ساختماني بسيار زيبا و منحصر به فرد است كه متأسفانه بخشي از آن به مرور زمان تخريب گرديده است. صحن اصلي امامزاده داراي فيليپوشها، كاشي كاري ها و مقرنس و معرق كاري بسيار زيبا و استادانه مي باشد. در ضلع غربي آن بنايي وجود دارد كه مقبره امامزاده هم اكنون در آن جاي دارد در اين بنا نيز يكي از نمونه هاي كتابت آيات قرآني (كتابت سوره فتح) به زيبايي منحصر به فرد در معماري ايران در آن به چشم مي خورد. اين مكان در گذشته اي نزديك داراي گلدسته هاي برافراشته، زيبا و كاشيكاري شده و هم چنين زائر سرا و سرداب بوده است كه آن ها نيز به مرور زمان تخريب گرديده اند. اين اثر باستاني شاخص ترين آثار تاريخي شهرستان خرم بيد مي باشد.
كاروانسراي خرم بيد
در شهرستان خرم بيد كه به علت تردد به عنوان يكي از شهرهاي كاروانسرايي ايران مشهود بوده است در حال حاضر دو كاروانسراي ارزشمند بر جاي مانده است. وجود كاروانسرا به دليل وجود نقطه ارتباطي و ترانزيتي از ايام قديم تا كنون بوده است:
كاروانسراي قاجاريه صفاشهر
اين كاروانسراي ارزشمند كه يكي از كاروانسراهاي منحصر به فرد قاجاري استان فارس بوده و در مركز صفاشهر واقع گرديده است. در زمان محمدعلي شاه قاجار در جهت تسهيل در اقامت كاروان ها و مسافرين ساخته مي شود. از خصوصيات بارز اين بناي ارزشمند مي توان به چهار ايوانه بودن، قرينه سازي، استفاده از سنگتراشي در ازارها، مصالح آجر با استفاده از طاق هاي قوسي و عرقچين در پوشش بنا نام برد. هم چنين در سر درب كاروانسرا نيز تزئينات آجري به چشم مي خورد. اين كاروانسرا داراي حجره هاي متعدد، اصطبل ها و انبارهاي مختلف مي باشد كه از نظر معماري و توريستي قابل توجه حائز اهميت مي باشد.
كاروانسراي قاجاريه صفاشهر
اين كاروانسراي ارزشمند كه يكي از كاروانسراهاي منحصر به فرد قاجاري استان فارس بوده و در مركز صفاشهر واقع گرديده است. در زمان محمدعلي شاه قاجار در جهت تسهيل در اقامت كاروان ها و مسافرين ساخته مي شود. از خصوصيات بارز اين بناي ارزشمند مي توان به چهار ايوانه بودن، قرينه سازي، استفاده از سنگتراشي در ازارها، مصالح آجر با استفاده از طاق هاي قوسي و عرقچين در پوشش بنا نام برد. هم چنين در سر درب كاروانسرا نيز تزئينات آجري به چشم مي خورد. اين كاروانسرا داراي حجره هاي متعدد، اصطبل ها و انبارهاي مختلف مي باشد كه از نظر معماري و توريستي قابل توجه حائز اهميت مي باشد.
كاروانسراي شاه عباسي شهيدآباد
اين اثر ارزشمند تاريخي كه در فهرست آثار ملي ايران نيز به ثبت رسيده است در يك كيلومتري غرب روستاي شهيدآباد واقع در 20 كيلومتري جنوب صفاشهر، مركز شهرستان خرم بيد مي باشد. اين كاروانسرا كه داراي وسعت تقريباً 3600 متر مربع مي باشد يكي از كاروانسراهاي حيات دار در ايران در زمان صفويه محسوب مي شود و به كاروانسراي شاه عباسي شهرت دارد. شيوه معماري و ساخت اين بنا از شيوه مرسوم ايجاد بناهاي كاروانسراي دوران صفويه پيروي مي كند و داراي حجره هاي، اصلبل ها، انبارها و حيات مركزي مي باشد كه معماري بسيار زيبايي را به خود گرفته است. در مجاورت اين بنا يكي از منحصربه فرد ترين پل هاي باستاني ايران بر رود پلوار مشاهده مي گردد كه در ضلع غربي بنا جهت عبور و مرور كاروانيان استقرار يافته است.
سد باستاني خرم بيد
منحصر به فرد ترين سدهاي دوران هخامنشيان در ايران مي باشد اين سد كه در مجاورت تنگ حنا بنا گرديده است متعلق به اوايل دوران هخامنشيان مي باشد و شيوه معماري و ساخت آن هنوز هم در احداث سدهاي امروزي كاربرد دارد. كشف اين سد كه براي اولين بار توسط انجمن پژوهش و تحقيق شهرستان خرم بيد گزارش شده و پس از بررسي توسط سازمان ميراث فرهنگي دو دوره باستان باستان شناسان بين المللي بر روي آن كاوش انجام دادند و اطلاعات جامعي در خصوص معماري و سد سازي دوران اوليه هخامنشيان بدست مي دهد.
چهارطاقي ها
در مجاورت مجموعه تاريخي امامزاده شهداء يكي از منحصر به فرد ترين چهارطاقي هاي ايران وجود دارد كه در فهرست آثار ملي ايران به ثبت رسيده است. اين چهار طاقي نشانگر مركزيت و اعتبار سياسي و مذهبي شهر باستاني خرمه در دوران مختلف تاريخي بوده است. چهار طاق مذكور از سنگ لاشه، ساروج و گچ ساخته شده است. در شهرستان خرم بيد 7 چهارطاقي منحصر به فرد وجود دارد كه از جمله آن ها مي توان به چهارطاق عباس آباد در بخش مشهد مرغاب و چهارطاقي مشكان، قاضيان و قشلاق در بخش مركزي نام برد كه متعلق به دوران هاي مختلف تاريخي اعم از ساساني، اوايل اسلامي و ميانه اسلامي مي باشد.
منازل قديمي
در شهرستان خرم بيد منازلي وجود دارد كه از نظر تاريخي حائز اهميت مي باشد كه از جمله اين منازل مي توان به خانه بامداد در بخش مركزي و خانه ركني در قادرآباد و منازل زيباي روستاي قصريعقوب و منزل كدخدا در صفاشهر اشاره كرد.