خنج
شهرستان خنج یکی از شهرستان های استان فارس ایران است. مرکز این شهرستان، شهر خنج است خنج دارای بیش از 2000 سال دیرینگی و ده ها اثر گرانسنگ باستانی از روزگار هخامنشی و ساسانی است. هنگ در فارسی باستان به معنای گوشه و بیغوله بوده است. این نام در این موضوع بازتاب می یابد که خنج همواره دارای خانقاه ها و گوشه نشینان زیادی بوده است. مردم خنج دو گروه ترک و فارس هستند. فارس های خنج به زبان اچمی با گویش خنجی و دین فارس های خنج اسلام و مذهب مردم خنج از اهل سنت از شاخه شافعی هستند، یعنی از پیروان امام محمد ادریس شافعی هستند. و ترک های این شهرستان از ایل قشقایی هستند و به زبان ترکی قشقایی سخن می گویند و از شیعه هستند.
آب انبار حاج محمد اسماعیل
در استان فارس، شهرستان خنج، مجاور رودخانه فصلی میر شریف و بین دو آب انبار گله و حاجی محمد، آب انبار حاج محمد اسماعیل قرار دارد که باز مانده از اواخر عصر صفوی است. این بنا با طاقهای جناقی سر در دهانه، یکی از پنج آب انبار مشهور رودخانه فصلی میر شریف است. اصل بنا فاقد کتیبه بوده است و دارای سه دهانه برای برداشت آب بوده است. مصالح بنا سنگ و ساروج و پوشش خارجی گنبد آن از گچ می باشد. قطر این آب انبار 9 متر است. این اثر در تاریخ ۱۹ مرداد ۱۳۸۴ با شماره ثبت ۱۲۷۵۷ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
آب انبار شیخ
در استان فارس و در بافت قدیم خنج آب انبار تاریخی قرار دارد که مانند بیشتر آب انبارها از طرحی مدور بر خوردار است. قطر تقریبی این آب انبار 13 متر است. ارتفاع گنبد این آب انبار تقریبا 10 متر است و عمق آن تقریبا 7 متر. دسترسی به آب این آب انبار از طریق 6 دهانه آن ممکن بوده است. اصل بنا را سنگ و گچ ساخته شده است. این بنا بازمانده از روزگار قاجار است. هر چند این آب انبار در سال 1367 تعمیر شده، اما به دلیل بی توجهی های بسیار در هنگام توسعه شهر خنج با آسیب های جدی مواجه شده است. این اثر در تاریخ ۱۹ مرداد ۱۳۸۴ با شماره ثبت ۱۲۶۹۶ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
آرامگاه شیخ محمد ابونجم
این آرامگاه به سبک مسجدالحرام از سنگ کاشی و گچ ساخته شده. نسب شیخ محمد ابو نجم به امام موسی کاظم (ع) میرسد.بقعه شیخ ابونجم خنج، از بناهای دوران اسلامی(قرن هشتم)، می باشد. این بنا با مصالح لاشه سنگ و ملاط گچ احداث شده است. وجود این بقعه به مسجد جامع خنج و سردر معروف آن نیز اعتبار خاصی بخشیده است. بقعه شیخ ابونجم خنج در محله حاج شیخ محمد ابونجم واقع است. تبدیل پلان مربع به دایره و سپس گنبد بوسیله فیلپوش از ویژگیهای این بنا است. این اثر در تاریخ ۱۳۷۸/۰۱/۲۳ به شماره ۲۳۱۷ در فهرست آثار ملی ثبت شده است.
مسجدجامع
مسجد جامع خنج مجموعه‌ای از معماری و آثار تاريخی متعلق به سدهٔ هشتم هجری است. گفته می‌شود مسجد جامع قديم خنج مانند مسجد عتيق شيراز بوده است. بنای اصلی مسجد مربوط به سال۷۸۶ هجری قمری است ولی بعدها به مرور زمان تخریب شده و تنها سردر ورودی آن باقی مانده است که دارای تزیینات آجروکاشی همراه باتکرار نام خداوند وحضرت محمد (ص) است. سر در مسجد جامع خنج مربوط به سده ۷ تا ۸ ه. ق است و در خنج، محله حاج محمدابونجم واقع شده است. این اثر در تاریخ ۲۳ فروردین ۱۳۷۸ با شماره ثبت ۲۳۱۶ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. تزیینات آجر و کاشی این سر در واقعا دیدنی است.
مناره شیخ دانیال
بنای مناره مربوط به سال 789 هجری قمری است پایه بنا به شکل استوانه ای است که بر بدنه آن آثار آجر و کاشی دیده می شود. ارتفاع آن حدود 25 متراست. در نیمه نخست قرن هفتم هجری قمری موج بزرگ مهاجرت به خنج آغاز شد. بسیاری از دراویش برای فرار از شرایط نامطلوب محل اقامتشان، خنج را برای زندگی و تبلیغ آیین خود انتخاب کردند. در میان معتبرترین صوفیانی که در آن زمان به خنج آمدند، یکی هم رکن الدین دانیال بود. او که از شاگردان فرهیخته شیخ ابواسحاق کازرونی بود، خود شاگردان و مریدان بی شماری داشت و خانقاه او مورد حمایت مالی و معنوی شاگردان و مردم محلی بود. گفته می شود که او قدرت های فراطبیعی داشت و امور معجزه آسایی انجام می داد. شهرت او در آن عصر تا هند هم رسیده بود و مریدان او تا زمانی دراز پس از مرگ مرادشان در سال ۶۵۷ ه.ق. همچنان به تبلیغ عقاید و آرای او میپرداختند. وقتی دراویش دانیالی به خاندان هرمز در به قدرت رسیدن در جزیره جارون کمک کردند، پادشاهان این سلسله - چه از لحاظ سیاسی و چه از لحاظ مالی - حامی این فرقه شدند که این حمايت تا زمان سـرنگونی سلسله توسط پرتغالیها ادامه داشت. یکی از پادشاهان سلسله هرمز، قطب الدین تهمتن، حامی ساخت آرامگاه شیخ دانیالی در سال های ۷۴۸-۷۴۷ ه.ق. بود. در ۷۸۳ ه.ق.، یک مناره باشکوه به دستور پادشاه دیگری از سلسله هرمز به مجموعه افزوده شد. امروزه از مقبره چیزی جز پایه ها و یک سنگ قبر مرمر برجای نمانده، اما مناره به تازگی به طور کامل بازسازی شده است. این مناره ۲۵ متری بر یک پایه سنگی هشت گوش قرار دارد. در قسمت بالای آن، یک کتیبه به خط ثلث قرار دارد که از گوشه جنوب غربی آغاز می شود و در آن تاریخچه مناره توضیح داده شده است. این مناره آجری دارای پنج نوار متمایز تزیینی است. نخستین آنها آجر ساده است که قسمت هایی از آن با کاشی های آبی رنگ برجسته شده است. در میان این نوار، ورودی بنا قرار دارد. یک کتیبه به خط کوفی بالای در ورودی در یک قاب قرار دارد؛ این ورودی به پلکان مارپیچی حول محور استوانه ای می رسد. دومین و چهارمین نوار با آجرهایی به رنگ های آبی تیره و روشن تزیین شده. نوار سوم دارای ستاره های هشت گوش آبی رنگ است. بر نوار پنجم، کتیبه هایی به خط کوفی قرار دارد که آیه هایی از قرآن بر آن نوشته شده است.
آتشکده محلچه
از آثار دوره ساسانی منطقه محلچه در بین راه خنج لار است. بنای فعلی چهار طاقی به سه پایه استوار است و همانند دیگرچهار طاقی ها از سنگو ساروج ساخته شده است .
از دیگر آثار موجود در شهرستان خنج مسجد جامع فیشور مقبره شاه فخرالدین احمد مقبره شیخ قاضی در بخش کوره مقبره شیخ شعیب قلعه های خلوت شاه نشین نرگسی و مقبره شاه عبدالسلام را میتوان نام برد.
از دیگر آثار موجود در شهرستان خنج مسجد جامع فیشور مقبره شاه فخرالدین احمد مقبره شیخ قاضی در بخش کوره مقبره شیخ شعیب قلعه های خلوت شاه نشین نرگسی و مقبره شاه عبدالسلام را میتوان نام برد.