بیضا
بیضا شهری است تاریخی در استان فارس و مرکز شهرستان بیضا، علت نامیدن این منطقه به نام بیضا وجود دژی بود که بدست پاپک با سنگ مرمر ساخته شده بود.
سیبویه
ابو بشرعمرو بن عثمان بن‌قنبر ملقب به سیبویه از جمله عالمان صرف و نحو زبان عربی در قرن دوم ه.ق در بیضای فارس تولد یافت. در سن 14 سالگی برای تحصیل علم رهسپار بصره شد و در آنجا نشو و نما یافت. وی در اواخر عمر خويش به زادگاهش فارس بازگشت. سیبویه کتابی در علم نحو به نام "الکتاب" (شامل اعراب و علم تصریف) تصنیف کرد و علامات فتحه، ضمه، کسره و تنوین ها را برای زبان عربی به وجود آورد. این کتاب قریب به پانصد و هفتاد باب است و برای اثبات مطالب آن در حدود 1050 شاهد از قران مجید و اشعار عرب آمده است. سیبویه در علم نحو همان مقامی را دارست که بوعلی سینا در فلسفه.
داستان مناظره سیبویه با کسایی که از علمای عالیقدر و مشهور عرب می باشد از داستانهای شایع و مشهور است، که معروف به مناظره "زنبوریه" می باشد. ولی به سبب همین مناظره و بی حرمتی که اهل این مناظره در حق وی روا داشتند، سیبویه به فارس مراجعت کرد و دیگر به عراق بازنگشت. بیشتر مورخین تاریخ وفات وی را 180یا 190 ه.ق گفته اند، اما محل فوتش را شیراز نوشته اند. پس از درگذشتش او را در محله سنگ سياه شيراز به خاك سپردند.
داستان مناظره سیبویه با کسایی که از علمای عالیقدر و مشهور عرب می باشد از داستانهای شایع و مشهور است، که معروف به مناظره "زنبوریه" می باشد. ولی به سبب همین مناظره و بی حرمتی که اهل این مناظره در حق وی روا داشتند، سیبویه به فارس مراجعت کرد و دیگر به عراق بازنگشت. بیشتر مورخین تاریخ وفات وی را 180یا 190 ه.ق گفته اند، اما محل فوتش را شیراز نوشته اند. پس از درگذشتش او را در محله سنگ سياه شيراز به خاك سپردند.
حسین منصور حلاج
از معروفترین عرفای قرن سوم، نامش ابو عبدلله الحسین بن منصور حلاج بود و کنیه او ابوالمغیث است. حلاج به سال 234 ه.ق در قریه تور از توابع بیضای فارس متولد شد تا سن 12 سالگی قرآن را حفظ کرد. نخستین استاد حلاج سهل تستری بود. پس از اینکه حلاج سهل تستری را ترک کرد، در سال 262 به بغداد آمد و به حلقه یاران عمروبن عثمان مکی پیوست و گویند به دست وی خرقه تصوف پوشید. پس از آن به صحبت جنید بغدادی پیوست و لباس صوفیان پوشید و با عده ای از بزرگان صوفیه بغداد مانند ابوالحسین نوری و ابن عطا آدمی و شبلی آشنا شد. به خاطر مسافرت های فراوان مریدان زیادی پیدا کرد، طوری که در سفر دوم خود به مکه 400 شاگرد او را همراهی می کردند و در سفر به هندوستان بر اثر مواعظ وی عده ای به دین اسلام گرویدند. بعد از بازگشت از سومین سفر حج، عده ای از علما سخنان وی را کفر دانسته، او را تکفیر کردند. بالاخره فقیهان و سیاست مداران بر آن شدند تا فتوای قتل او را بدست آورند و آن فتوا را قاضی بزرگ بغداد ابن داوود اصفهانی صادر کرد. بر این اساس او را به جرم کفر و الحاد و اناالحق گویی اش زندانی نموده و سرانجام نزدیک نوروز سال 298 ه.ق برابر با 922 میلادی او را تازیانه زدند و به دار آویختند، آنگاه دست و پا و سرش را بریدند و پیکره اش را سوزاندند و خاکسترش را به دجله ریختند. 50 اثر هم چون طاسین الازل و الجواهر الاکبر و الشجره الزیتونه النوریه از جمله آثار حلاج است.
ابن مقله بیضائی
ابن مقله بیضائی از خوشنویسان، شاعران و دانشمندان به نام قرن چهارم هجری است. وی در هنر خوشنویسی به ابداع خطوط جدید از خط کوفی پرداخت و شش خط اختراع کرد، ثلث، توقیع، محقق، نسخ، ریحانی، رداع. در ابتدا به کار دیوانی پرداخت و پس از آن چندین بار از جانب امیر خلیفه المقتدر و القادر بالله به مقام وزارت رسید و از آن مقام خلع شد. وی با برادرش، محمد، نزد پدر خود که از مردم بیضای فارس بود به فراگیری خط کوفی پرداخت. برخی منابع اختراع خط نسخ را به وی داده اند. از آثار وی قرآنی به خط کوفی، باقی است. به دستور القادر بالله دست راست وی را قطع نمودند، سرانجام نیز او را به قتل رسانیدند.
نمونه خط ابن مقله
نمونه خط ابن مقله
ابوالمجد بیضاوی
یکی از پزشکان فارس در قرن پنجم ه.ق بود. کتاب از او به نام مختصر در علم تشریح شامل یک مقدمه و دو کتاب در موزه بریتانیا موجود است.
ابن سالبه بیضاوی
از شاگردان ابو اسحاق کازرونی بود و خرقه تصوف از دست ابوالحسن سیروانی پوشید. او از مشایخ بزرگ صوفیه در فارس بود و در پارسایی نام دار بود. ابن سالبه معاصر ابوحیان توحیدی بود. از شیراز به هندوستان رفت و در آن کشور مدتی اقامت گزید و چون بازگشت گوشه گیری اختیار کرد. گویند بهاالدوله دیلمی به خدمت او می رفت و از شیخ می خواست که وی را پند دهد. هجویری می گوید که شیخ در تصوف افصح اللسان و در توحید اوضح البیان بود.ابوالفتح عبدالسلام پسر وی بود. در بیضا درگذشت و در تل بیضای فارس دفن شد. مزار وی اکنون زیارتگاه مردم بومی است.
بابا رکن الدین شیرازی
مسعود بن عبدلله بیضاوی عالم و عارف بزرگ قرن هشتم هجری که اصلش از بیضای فارس بود. تاریخ وفات وی بر اساس سنگ نوشته آرامگاهش 769 ه.ق حک شده است. وی در طریقت به سلسله سهرودیه انتساب داشت. در مذهب بابا رکن الدین اختلاف است برخی او را شیعه و برخی او را اهل تسنن شمرده اند. اما سنگ نوشته ها حاکی از شیعه بودن او است چنان که از احترام و ارادت برخی از علمای بزرگ شیعه مانند شیخ بهایی و مجلسی اول و حاجی کلباسی به وی می توان او را شیعه دانست. مهم ترین آثار وی نصوص الخصوص فی شرح الفصوصو شرحی بر فصوص الحکم ابن عربی به چاپ رسیده است. آثار مزبور نشان می دهد بابا رکن الدین نخستین دانشمند و عارفی است که در گورستان تخت فولاد دفن شده است.
قاضی بیضاوی
ناصر الدین عبدالله بیضاوی از قضات و دانشمندان قرن هفتم هجری است. قاضی بیضاوی در بیضا متولد شد و در شیراز به تحصیل علوم پرداخت. وی قبل از رفتن به تبریز مدتی در عهد اتابکان فارس در فارس مقام قاضی القضاتی داشت. بعدا به تبریز رفت و تا پایان عمر در آن شهر به تالیف و تدریس و امر قضاوت مشغول بود. بیضاوی معاصر با خواجه نصیر الدین طوسی و قطب الدین شیرازی و مصاحب و دوست آنان بود. در مورد سال وفات قاضی اختلاف هست. احتمالا فوت او مابین سال های 682 تا 692 ه.ق بوده است. کتاب انوار التنزیل و اسرار التاویل یا تفسیر بیضاوی مهم ترین تالیف اوست.