آتوسا دختر کورش کبیر بنیان گذار سلسله هخامنشی در حدود سال 550 ق .م به دنیا امد.
آتوسا را در متون به معنی خاتون شاه ضبط کرده اند. وی بعد ها به همسری داریوش بزرگ درامد وملکه ایران شد وصاحب فرزندی گردید که نام اورا خشایارشا گذاشتند که بعد از داریوش بزرگ به سلطنت رسید.
وی از جمله زنانی است که در مسائل سیاسی کشور تاثیر مستقیم و موثر داشت، اثر وی در اداره امور کشور و در دل شاهنشاه ایران تا بجایی بود که چون به بیماری جذام که در آن هنگام در ایران شیوع یافته بود مبتلا گردید شاهنشاه وی را از خود دور نگردانید و همواره در معبد آناهیتا زانو زده و برای سلامت وی بدرگاه اهورامزدا ندبه ها و استغاثه ها کرد.
گویند از نظر مقام و قدرت و شخصیت معنوی و فکری بعد از کورش بزرگ و داریوش، دیگر در تاریخ هخامنشی حتی مردی به عظمت او نیامد.
بنا به قول مورخین وی نخستین زن شاعر و ادیب ایران بود و از مشوقین بزرگ آموزش و پرورش در عهد خود بشمار میرفت.