شهرستان نی ریز
شهرستان نی ریز از شهرستان های غربی استان فارس است که از شمال به شهرستان بوانات، از شمال شرقی به استان کرمان، از جنوب به شهرستان داراب، از جنوب غربی به شهرستان استهبان، از غرب به شهرستان شیراز و از شمال غربی به شهرستان ارسنجان محدود می شود.
این شهرستان با مرکزیت شهر نی ریز، دارای 10630 کیلومتر مربع وسعت و فاصل آن تا شیراز 222 کیلومتر است. میانگین ارتفاع آن از سطح دریا 605 متر می باشد. با توجه به نگاشته های الواح گلی تخت جمشید، این شهرستان بنام «نای زی» یعنی «کارگاه اسلحه سازی» معروف بوده، بنابراین می توان آن را از شهرستان های قدیمی و کهن استان برشمرد. آب و هوای آن معتدل و گرم می باشد و در شمال غربی آن دریاچه بختگان واقع شده است. جاذبه های طبیعی همچون دریاچه بختگان و جزیره نرگس، چشمه برنج زار و برکه احمدشاه ونیز باغ های انجیر و انار از چشم اندازهای گردشگری این منطقه است. سوغات شهرستان، انجیر، بادام، انار، پسته و حلوی ارده است. درکنار چشم اندازهای تاریخی و طبیعی شهرستان وجود دانشمندانی چون حاتم نیریزی و خوشنویسانی چون میرزا احمد نیریزی، محمد شفیع نیریزی و ساکت نیریزی بر زیور آن افزوده است.
پیشینه تاریخی شهر نی ریز
تعیین تاریخ دقیق پیدایش این سرزمین و ارائه تصویر درست و روشن از آن در دوره‌های مختلف تاریخی، مشکل و در مواردی غیرممکن است. برخی آن را به دوره اساطیری کیانیان و دوره مادها نسبت می‌دهند که منبع و مآخذی قابل اعتماد در این زمینه وجود ندارد. بر اساس دانسته‌ها و اطلاعات موجود می‌توان به احتمال گفت که پیشینه تاریخی نی ریز به دوره هخامنشیان بر می‌گردد و به دنبال کاوشهای باستان‌شناسی که در اوایل سده بیستم در تخت جمشید انجام گرفت، الواحی گلی مربوط به دوره هخامنشیان به دست آمد که در آنها (حدود ۱۵ لوحه) به نامهایی چون نَرِزُّش، نَرِزیش و... برمی‌خوریم که به عقیده باستان شناسان به نی ریز برمی‌گردد.
منطقه‌ای را که در حال حاضر به نیریز معروف است در دوران داریوش کبیر از شهرهای آباد و پر جمعیت فارس بوده و استناد لوحه سنگی که بر اثر کاوشهای علمی از تخت جمشید بدست آمده، کتیبه مزبور هم که به خط میخی نقر شده در زمان هخامنشیان (داریوش بزرگ) نای ذی (کارگاه اسلحه سازی) نامیده می‌شد، چه در آن دوره بیش از ۷۰۰ کارگاه نیزه و شمشیر و زره سازی در آن وجود داشته و در واقع اسلحه خانه داریوش کبیر بوده‌است. یکی از گمان‌هایی که در مورد اسم نی ریز می‌برند نام نیزه ریز می‌باشد که به خاطر نیزه سازی در دوره هخامنشی می‌باشد. شهر نیریز از زمان هخامنشیان تابحال سه بار دستخوش تهاجم سیل و عوامل طبیعی قرار گرفته و برای مرتبه چهارم در محل فعلی بنا شده‌است. نیریز در زمان سلطنت پیشدادیان مرکز فولاد سازی بوده‌است. ساختن وسایل فولاد سازی و ادوات جنگی برای سپاهیان خشایارشاه در این شهر ساخته می‌شد؛ که زره و کلاه خود و تیشه بخاری فولادی در بعضی خانه‌ها مشاهده شده‌است. اخیراً ضمن حفاریهایی که در تخت جمشید بعمل آمده مهر گلی دیده شده به نام پیروس استاد کارگاه محل ساختن این ادوات و وسایل فولادی در محلی که فعلاً به نام شادخانه موسوم است که علامت کارخانه‌ها در بعضی از خانه‌های این محله مشاهده گردیده‌است.
وجه تسمیه
بعضی گفته‌اند به علت وجود معادن آهن و صنعت اسلحه سازی در قبل از میلاد واژه نی ریز به معنای نیزه ریزنده‌است. روایت دیگر به معنی نی ریزنده به علت وجود نی زارها در اطراف دریاچه بختگان می‌باشد.عقیده دیگری درباره نام «نی ریز» وجود دارد که آن را مرکب از «نی» به معنای «شهر» و «ریز» به معنای «رود» ویا به طور کلی «آب» می‌شمارد. واژه «نی» و صورت تغییریافته آن «نِه» به معنای شهر را می‌توان در نام شهرهای نیشابور، نهبندان، نهاوند یافت. واژه «ریز» و صورت تغییریافته آن «لیس» به معنی آب را هم در نام شهرهای تبریز، مهریز، تفلیس، بدلیس می‌توان سراغ کرد. با این تحلیل ریشه‌شناختی، نام نیریز به معنای شهرِ رود، یا شهر دریاچه خواهد بود که با توجه به نزدیکی نیریز به دریاچه نیریز، دور از ذهن نمی‌باشد.
آب و هوای نی ریز
نیریز در میانه جنوب و مشرق شیراز هوایی معتدل دارد اما نسبت به شهرهای همجوار سیرجان و استهبان هوای نسبتاً گرم تری دارد. درازی آن از خیرآباد تا حاجی‌آباد 110کیلومتر، پهنای آن از سرگذار تا قریه بشنه 90 کیلومتر، محدود است. از جانب مشرق و شمال به بلوک سیرجان و کرمان و بلوک شهربابک کرمان و بوانات، از طرف مغرب به بلوک استهبانات و بلوک آباده طشک، و از سمت جنوب به بلوک داراب و نواحی سبعه؛ و هر گونه شکاری در فارس باشد جز مرغ دراج و مرغ کبک انجیر در این بلوک یافت می‌شود. بعلاوه گورخر و آهو در صحرای نیریز فراوان است.
جاذبه های گردشگری
كاروانسراي سروی
خانه فاتح ( بازارچه صنایع دستی )
خانه تاریخی حیدری( عنوان خانه صنایع دستی )
خانه تاریخی شمشیری ( خانه هنرهای سنتی)
منزل جاوید
حمام حاج محمد حسني
امامزاده خضر نبي الله
امامزاده سيد جلال الدين عبدالله
امامزاده سيد مير شهاب الدين احمد
امامزاده آ سيد مير محمد
امامزاده سلطان شاه يعقوب
امامزاده خواجه احمد علمدار انصاري رسالت پناهي
امامزاده كامل الدين اوربيلي معروف به پير مراد
بقعه مطهره درويش احمد
سيد مير غياث الدين طباطبايي
خواجه احمد دامغاني
شيخ بهلول عارف ني ريزي
نور الدين محمد معروف به پير ملا صادق
امامزاده سيد موسي عليه السلام
امامزادگان دو معصومه
شيخ زخر الدين
شيخ عبد الله مغربي
مقبره درويش غلامحسين عارف
قدمگاه پلنگان
امامزاده شاهرضا عليه السلام
امامزاده حسن (ع)
امامزاده علي (ع)
امامزاده ابراهيم (ع)
قدمگاه علي
امامزاده سيد محمد (ع)
امامزاده بي بي سلطان (س)
مسجد جامع کبیر
مسجد جامع صغیر
مسجد جامع سید علی (مسجد الزهرای کنونی (حسینه سرپوش))
مسجد ابوالفضل
كاروانسرايي كهنه
تيمچه يا كاروانسرا
كاروانسراي حافظ
كاروان سراي ميزمسي ( ميرزا مسيح رجايي ) يا گاراژ ميز مسي
رباط ( كاروانسراي ) حسن آباد بخش پشتكوه ني ريز
منطقه حفاظت شده بهرام گور
پلنگان
چاه امام حسین
لایحنا
پل لای حنا
چشمه‌های فراوان آب
برای اطلاعات بیشتر به بخش جاذبه های گردشگری مراجعه گردد
خانه فاتح ( بازارچه صنایع دستی )
خانه تاریخی حیدری( عنوان خانه صنایع دستی )
خانه تاریخی شمشیری ( خانه هنرهای سنتی)
منزل جاوید
حمام حاج محمد حسني
امامزاده خضر نبي الله
امامزاده سيد جلال الدين عبدالله
امامزاده سيد مير شهاب الدين احمد
امامزاده آ سيد مير محمد
امامزاده سلطان شاه يعقوب
امامزاده خواجه احمد علمدار انصاري رسالت پناهي
امامزاده كامل الدين اوربيلي معروف به پير مراد
بقعه مطهره درويش احمد
سيد مير غياث الدين طباطبايي
خواجه احمد دامغاني
شيخ بهلول عارف ني ريزي
نور الدين محمد معروف به پير ملا صادق
امامزاده سيد موسي عليه السلام
امامزادگان دو معصومه
شيخ زخر الدين
شيخ عبد الله مغربي
مقبره درويش غلامحسين عارف
قدمگاه پلنگان
امامزاده شاهرضا عليه السلام
امامزاده حسن (ع)
امامزاده علي (ع)
امامزاده ابراهيم (ع)
قدمگاه علي
امامزاده سيد محمد (ع)
امامزاده بي بي سلطان (س)
مسجد جامع کبیر
مسجد جامع صغیر
مسجد جامع سید علی (مسجد الزهرای کنونی (حسینه سرپوش))
مسجد ابوالفضل
كاروانسرايي كهنه
تيمچه يا كاروانسرا
كاروانسراي حافظ
كاروان سراي ميزمسي ( ميرزا مسيح رجايي ) يا گاراژ ميز مسي
رباط ( كاروانسراي ) حسن آباد بخش پشتكوه ني ريز
منطقه حفاظت شده بهرام گور
پلنگان
چاه امام حسین
لایحنا
پل لای حنا
چشمه‌های فراوان آب
برای اطلاعات بیشتر به بخش جاذبه های گردشگری مراجعه گردد
